Angst en Verlangen

Ieder menselijk (of dierlijk) handelen is het gevolg van zijn overlevingsdrang. Op welke wijze een individu gestalte geeft aan deze drang – op welke wijze hij kiest – hangt af van zijn persoonlijke Angst-Verlangen-balans.

Een individu maakt dagelijks bewust of onbewust vele keuzes. Door de omstandigheden in deze moderne tijd is het soms lastig te herkennen, maar ’s mens keuze zal altijd gericht zijn op zijn doel, het optimaliseren van zijn overlevingskansen. Het moeten maken van deze keuzes levert, hoe gering soms ook, altijd een conflictsituatie op. De voordelen (het verlangen) en de nadelen (de angst), moeten worden afgewogen. Een keuze kan zowel snel, zonder nadenken en weinig bewust (instinctief) worden gemaakt, alsook na een lang, moeizaam, weloverwogen proces. De keuze kan gericht zijn op terstond voordeel of ter voorbereiding van toekomstig voordeel.

Belangrijkste parameters die de keuze beïnvloeden zijn het karakter van het individu en diens intelligentie. De gemiddeld hoge intelligentie van de mens ten opzichte van zijn concurrenten heeft zijn overleving bijzonder gunstig beïnvloed. Ook tussen mensen onderling zal intelligentie de kans op succes vergroten. In onze huidige westerse samenleving heeft dit besef geleid tot het aanbrengen van sociaaleconomische vangnetten.

De mens is in de regel geen solitair wezen, en leeft sinds zijn ontstaan/evolutie ruim 400 miljoen jaar geleden, in groepen. Binnen een groep, wordt de keuze van een individu naast de persoonlijke afweging tevens beïnvloed door, zijn positie in de hiërarchie binnen de groep, de heersende ethiek binnen de groep en de situatie van de groep ten opzichte van andere groepen.

Aan het eind van WO II groeide het besef dat samenwerking het antwoord diende te zijn om toekomstige oorlogen te voorkomen en voorts dat de welvaart voor iedereen diende te gelden. Met name in “het Westen” was de wederopbouw de opmaat voor een immer groeiende welvaart. Solidariteit groeide met het toenemen van de persoonlijke rijkdom en tegelijkertijd zelfs de aandacht voor, en hulp aan, de armste delen van de wereld. Met het vallen van De muur viel het communisme en niets leek een verenigde wereld, waar iedereen in vrede en voorspoed zou leven, meer in de weg te staan.

Door de bankencrisis van 2008 werd die droom bruut verstoord, de angst voor het verlies van welvaart is sindsdien bijna tastbaar. Zelfbehoud (egoïsme ?) maakte solidariteit het eerste slachtoffer. Geen geld meer naar Griekenland ! Uit de EURO ! Angst (terecht of niet) voor persoonlijk financieel nadeel voorkwam de slachting van Griekenland en de EURO, maar het was niet genoeg. Als gevolg van met name de invasie in Irak en geholpen door de besluiteloosheid over de oorlog in Syrië, kregen we te maken met gedesillusioneerde islamieten die, gedreven door het verlangen naar een ideale wereld, zich groepeerden in het olie-arme centrum van het Midden-Oosten en door aanslagen de wereld probeerden te overtuigen van hun gelijk.

Veel meer hadden we niet nodig om te komen waar we nu zijn. Angst overschaduwd momenteel het Verlangen. Het leven is voor velen te ingewikkeld geworden om alle samenhang te kunnen zien, laat staan te begrijpen. De onzekerheid hierover maakt angstig, desalniettemin hebben we allemaal een mening waarvoor we bevestiging zoeken. Vaak via de nieuwe media waar pseudojournalisten met zelfverklaarde expertise hun als mening verpakte angsten en verlangens wereldkundig maken (tot hier kijk ik ook naar mijzelf) en tegelijkertijd van twitterend Nederland lijkt te eisen zich aan te sluiten bij een van de – zo lijkt het – enige twee enige overgebleven kampen; de Fascistische Nazi’s of de Gutmenschen. Nuances lijken uit de mode. 

Overigens geeft het (door beide kanten) trekken van parallellen met de opkomst van Hitler begin vorige eeuw (Godwinning) wel aan hoe diep de angst bij velen zit. We kijken steeds vaker naar het verleden in plaatst van naar de toekomt. Men verliest zich in ongegronde beschuldigingen, jij-bakken en misplaatste sentimenten, ondertussen steeds verder afdwalend van de feiten en de inhoudelijke discussie. Men lijkt geen wederzijds begrip meer na te streven maar - bij gebrek aan valabele argumenten ? -, slechts de confrontatie.

De “serieuze media”, de kranten en de televisie, laten zich ook niet onbetuigd. Men vindt daar dat je het sentiment (de emotie) van de burger niet moet ontkennen, zelfs als op grond van de naakte cijfers dit sentiment onverklaarbaar is. De media doet zelfs weinig om deze sentimenten te bezweren. Het tegendeel lijkt eerder waar; de naakte cijfers worden, wanneer ze niet worden tegengesproken, liever niet besproken, laat staan benadrukt.

We schreeuwen moord en brand over de bedreigingen van onze democratie en vinden het tegelijkertijd niet deugen dat deze democratie ruimte geeft aan onze opponenten. We hebben weinig vertrouwen meer in de democratisch gekozen vertegenwoordigers omdat we denken de huidige kwesties met onze internetkennis zelf te kunnen doorgronden maken we ons net als de “serieuze media” langzaam maar zeker tot karikaturen, meestal zonder enige zelfkritiek of zelfspot.

Ondertussen evolueert de wereld over onze hoofden ongestoord door, terwijl wij blijven huilen over de gemorste melk, in plaats van te zoeken naar overeenkomsten en de zaken aan te pakken. En dat zal wel zo moeten zijn, want zolang we niet in een dictatuur leven, moeten we het toch nog even met zijn allen regelen, zoals dat in een democratie gebruikelijk is.

Indien er na deze visie, ook nog wat ongevraagd advies mag volgen; wanneer je werkelijk op zoek bent naar een oplossing, zoek je informatie dan niet alleen bij je reguliere bronnen, luister eens inhoudelijk naar je opponent, en als je het echt niet kan laten om te reageren, doe dat dan inhoudelijk, onder het motto; laat je wat minder leiden door je Angst en wat meer door je Verlangen.